Öncelikli olarak 2023-2024 zeytin ve zeytinyağı sezonun da Türkiye’deki ve dünyadaki durum nedir?
Türkiye’de ki ve Dünyadaki 2023-2024 zeytin ve zeytinyağı üretim sezonunu değerlendirmek için öncelikle bir yıl öncesi üretim değerlerine bakmakta fayda vardır. Hepimizin bildiği gibi Dünya’da ki küresel ısınmadan dolayı aşırı sıcaklara bağlı olarak kuraklıktan en çok etkilen zeytinci ülkelerinin başında İspanya, İtalya ve Yunanistan gelmiştir. İspanya’nın 1 milyon 350 bin olan zeytinyağı miktarı 650 bin tonlara, 600 bin ton üretimi bulunan İtalya ise 300 bin tonlara keza Yunanistan’da 300 bin tonlardan 200 bin tonlara düşmüştür. Bu ülkeler yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayı üretimlerinin yarısını kaybetmişlerdir. Dolayısıyla bu ülkeler dünyadaki zeytinyağı taleplerini karşılayacak arz miktarlılarını ciddi bir şekilde kaybettikleri için dünyada ki kendi müşteri taleplerini karşılamak için geçtiğimiz yıl üretimimizle birlikte elinde 450 bin ton zeytinyağı stoğu bulunan Türkiye’ye yöneldiler ve dökme zeytinyağı talebinde bulundular. Böyle olunca gerek yurtdışında ve gerekse yurtiçinde zeytinyağı fiyatlarında ciddi artışlar görüldü. Bunun yanında iç piyasadan temin edilen ve dökme zeytinyağı ihracatında bakanlık kg. başına 20 cent fon koymasına rağmen geçen yıl 150 bin tonluk ihracatta rekor kırılmıştı. Böylelikle iç piyasa fiyatları iki katı artınca Bakanlık tarafından piyasayı kontrol etmek, mal tedarik etmede sıkıntı çeken tedarikçilerin elini rahatlatmak için dökme ihracatını önce 31 Ekim’e kadar sonrasında ise ucu açık olmak ve ikinci bir bir yazıya kadar süreksiz yasaklama kararı aldı. Ancak yıllık üretimimizin ancak % 3’nü kapsayan ambalajı ihracata bir sıkıntı olmayıp devam edilmektedir.
Bahsettiğimiz bu gelişmelerin ışığında gelmiş olduğumuz 2023-2024 üretim yılında da kuraklık ve aşırı sıcaklardan dolayı üretim kayıpları ciddi bir şekilde devam etmedir. Ancak bizim de bu yıl geçen yılki üretim miktarlarını yakalamamız zor görünmektedir. Dolayısıyla elimizde ki stoklarda birlikte bu yıl üreteceğimiz zeytinyağı miktarı geçen yılın üretim miktarının %40’ı civarında gözükmektedir. Geçen yıldan elimizde bulunan 150 bin ton zeytinyağı ile birlikte bu yılın üretimi ile birlikte sezon sonunda 300 bin ton zeytinyağı elde edersek, şahsımca bu şartlarda iyi bir miktar olarak görülmelidir. Çünkü hasada başladığımız Ekim ayının başından beri beklenen yağışların olmadığından dolayı ürün her geçen gün gerilemektedir. Bu hem yemeklik zeytini hem de zeytinyağı rekolte miktarını olumsuz etkilemektedir.
Edremit bölgesindeki zeytin sezonu için durum ve beklenti nedir?
Dünyadaki ve Ülkemizdeki hasat sezonu değerlendirmelerimiz kapsamında Edremit’te bu durumdan farklı değildir. Özellikle zeytinde somak oluşumu ve çiçeklenme döneminde yaşanan sıkıntılardan dolayı dane bağlamada önemli sıkıntılar yaşandı. Dolayısıyla Edremit’te de geçen yılın üretimine göre bazı bölgelerimizde %30 civarında, Avcılar ve daha batıya doğru Narlı, Doyran civarında bulunan bölgelerimizde %40 civarında zeytin görülmektedir. Ancak bahsettiğimiz gibi bölgenin çok ciddi bir yağışa ihtiyacı bulunmaktadır. Bu yılki üretim azlığının benim şahsi fikrimce özellikle Edremit yağlık zeytin ağacının kışın yıllık 1.065 saat civarında soğuklama yaşaması (+4C’ altında) gerekiyor. Bunu geçen sene yaşayamadı. (Takriben 665 saatte kaldı.) Dolayısıyla buda üretim miktarını etkileyen faktörlerden biri olabilir.
İhracat ve ithalattaki durumumuz nedir?
Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayı dökme zeytinyağı ihracatı Bakanlıkça yasaklanmış bulunmaktadır. Ancak ambalajlı ve kutulu ihracatımız devam etmektedir. Bu ihracat miktarı da üretimimizin %3 civarında olup, daha fazlasını yapabilmemiz için mutlaka teşvik edici destekler verilmelidir. İthalat olarak ise miktarı tam olarak bilinmemekle birlikte Suriye’de bulunan tampon bölgedeki zeytinliklerin zeytinyağı (DİR) kapsamında ülkemize sokularak ithalatı yapılmaktadır.
Türkiye geçtiğimiz yıl ilk defa dökme zeytinyağı ihracatında 1 milyar $ a yaklaşmıştı. Bugün bu devam etseydi belki de 1.5 milyar $’ı geçecekti. Ancak bu ihracatın durdurulmasıyla bu ihracat rakamlarına ulaşılamadı. Halbuki 2023 stoklarımızda en az 150 bin ton zeytinyağı olduğu söyleniyor. Bu yılki rekolte tahmini ise 180 bin olarak belirleniyor. Toplam da ise 330 bin ton stokla sezona girilecek. Hadi bunun 30 bin tonunu yanılma olarak değerlendirirsek elimizde tamı tamına 300 bin stok oluşacak. 2024 yılı Ülkemizde tüketim miktarını bir yıl öncesine göre belirlersek elimizde ihracatını yapabilecek 150 bin ton zeytinyağımız bulunmaktadır. Bu miktar yağı bizim ambalajlı olarak satmamız mümkün değildir. Çünkü daha öncede söylediğimiz gibi ambalajlı ihracatımız üretimimizin % 3’nü geçemiyoruz. Çünkü ihracatçı bu bağlamda desteklenmiyor. Onun önümüzdeki yıl gerekli öngörüler yapılarak bir an önce dökme ve ambalajlı ihracat miktarları belirlenerek ihracatın önü açılmalıdır. Gerekirse kg başına alınan 20 cent miktarıda 50 centte çıkarılmak suretiyle bakanlığın elde edeceği bu gelirle kutulu ve ambalajlı ihracatçıya destek verilerek onların pazar payı arttırılırken iç piyasa stoklarının eritilmesiyle önümüzde ki yıllar için zeytin üreticisinin artan maliyetlerine karşı fiyatlarının mevcut şekli ile sabitlenerek sürdürülebilir bir zeytinyağı üretimi sağlanmış olunur. Aksi taktirde zeytin üreticisi üretimden soğursa bu yıl kg’ı 300.- TL’a bulunurken seneye kg’ı 500.- TL’ya bile bulamayız. Ülkeyi yönetenler şunu iyi bilsinler ki;
Sorun tedarikçiye ucuz yağ temin etmek değildir. Sorun üretim sorunudur. Onun için üretimi miktarını çoğaltabilirsek ucuzluğu ancak sağlayabiliriz.
Bölgemizdeki zeytin ve zeytinyağı üreticilerin sorunları nedir ve neler yapılmalıdır?
Çarpık yapılaşma. İmar sahaları oluşturmak adına çarpık yapılaşmadan dolayı zeytinlik alanlarının imara açılarak heba edilmesi.
– Zeytin ve zeytinyağımızın tanınırlığından dolayı çok kıymetli olmasından dolayı taklit ve tağşişin bölgede çok fazla olması ve mevcut yasa ve yönetmeliklerle önüne geçilememesi.
– Yine ürünün kaliteli ve aranılır olmasından dolayı hırsızlık olaylarının had safhada bulunması. Son yıllarda alınan ciddi tedbirlerin yanında kolluk kuvvetlerinin canı siper çalıştıkları halde cezalarının azlığından dolayı caydırıcı olamaması.
– Zeytinlik aralarında hayvan otlatılması sebebiyle zeytin ağaçların özellikle saçak mahsullerine zarar vermesi.
– Başta mazot olmak üzere gübre, ilaç, alet ve işçi ücretlerinin maliyetlerinin yüksekliği sebebiyle sürdürülebilir zeytinciliğe engel teşkil etmektedir.
-Küresel ısınmadan ve kuraklıktan dolayı etkilenen bölgemizde de özellikle sulama imkânı bulunmayan zeytinlik alanlarında sulama imkanlarımın teşvik edilmesi, devletçe yeni projelerin bölgede uygulanması yönünde çalışmalar yapılması çalışmalarına ağırlık verilmelidir.
Son olarak Edremit Zeytinyağının uluslararası zeytinyağı pazarında dünya markaları arasında yer alması, markalaşması için neler yapılmalıdır?
Edremit Zeytinyağının AB’de tanınırlığının sağlanması ve tescil edilmesi İlçemiz zeytinciliği için önemli bir mihenk taşı olup, bununla ilgili bölge üreticisi ile bölgede ki ticaret ve ihracatçına önemli katma değer yaratacaktır. Bu işlerin yapılmasında dün olduğu gibi bugünde ve yarında Ticaret Odamıza her türlü desteği vermeye hazırız. İlçemiz son on yılda markalaşmada önemli yol kat etti. Ancak bunu yeterli olarak görmüyorum. Daha bunun gibi birçok yeni firmalarında devreye girmesiyle zeytin ve zeytinyağımızın yanında diğer tarımsal ürünlerimizin de gerek ülkemizde gerekse yurtdışında tanınırlığa İlçemiz büyük ivme kazanacaktır. Tarımsal ürünlerimizdeki bu değerlerin artmasıyla birlikte bölgenin diğer ekonomik sektörleri bundan faydalanacak, dolayısıyla birbirlerini tamamlayan (zeytin, zeytinyağı, bal üretimi, incir üretimi) ( Tarım, Tarih, Turizm, Gastronomi vb.) sektörler olacaklardır.
Bize zaman ayırdığınız ve bize verdiğiniz değerli bilgiler için çok teşekkür ederiz.
Ben teşekkür eder, zeytin üreticilerine bereketli bir sezon dilerim.
Röportaj:
Sebile Gülüzar Dışkaya
ETO Basın Halkla İlişkiler ve Proje Sorumlusu
